-
1 алæууын кæнын
-
2 лæууын кæнын
-
3 зæрдыл лæууын кæнын
-
4 зæрдыл æрлæууын кæнын
-
5 лæууын
1) стоятьМæ уæлхъус лæууыд ацæргæ сылгоймаг урс халаты. – Возле меня стояла пожилая женщина в белом халате. (Малиты В., Кæйдæр тетрадæй)
2) оставатьсяæз ацæудзынæн, сымах лæуут – я пойду, а вы оставайтесь
æхсæв лæууын – оставаться на ночь, ночевать
3) ждатьуый мæнмæ лæууы – он ждет меня
4) терпеть5) держаться, сохраняться; не портиться (о продуктах)идиом. куысты лæууынидиом. къуымы лæууынидиом. лæууын кæнынидиом. ныхмæ лæууын -
6 лӕууын
1) დგომა2) გაჩერება, დარჩენაӕз ацӕудзынӕн, сымах лӕуут მე წავალ, თქვენ კი დარჩით◊ ӕхсӕв лӕууын ღამის თევა3) ცდა, ლოდინი4) თმენა5) გაძლება; შენახვა; გაფუჭება (პროდუქტისა)лӕууын кӕнын ა) დაკავება, დაყენება; ბ) ფეხზე დაყენება -
7 алæууын
-
8 зæрдæ
1) анат. сердцезæрдæйы цавд – сердцебиение, пульсация сердца
рынчын зæрдæ – больное сердце
аразгæ зæрдæ – искусственное сердце
æнæниз зæрдæ – здоровое сердце
2) сердце, душадæ зæрдæ дæм куыд дзуры – как тебе кажется, как тебе сердце велит (повелевает, подсказывает)
мæ зæрдæ йæм æхсайы – я боюсь (беспокоюсь) за него (за нее)
цы дæ зæрдæ зæгъы? – что ты хочешь, чего тебе надо?
мæ зæрдæ мын йæхимæ ласы – манит меня к себе
Цомахъ хорз зыдта хæххон адæмы цард, сæ зæрдæ, сæ бæллицтæ. – Цомак хорошо знал жизнь горцев, их душу, их мечты. (Джыккайты Ш., «Ирон литературæйы истори. 1917–1956»)
идиом. зæрдæйы дзæбæхæн -
9 фæстæмæ
1. нареч.назад, обратно, вспятьфæстæмæ раздæхын – вернуться обратно
фæстæмæ айсын – отобрать, взять назад
фæстæмæ алæууын – отступить
фæстæмæ дзурын – противоречить. возражать; огрызаться
фæстæмæ ракæнын – отозвать
фæстæмæ фæзынын – появиться (вновь)
фæстæмæ фæкæсын – оглянуться (назад)
2. в знач. послелогафæстæмæ пропорци – мат. обратная пропорция
1) кроме, за исключениеммæнæй фæстæмæ – кроме меня
2) начиная с3. в знач. приставки вос- (словообразовательная единица, выделяющаяся в глаголах совершенного вида со значением: вновь совершить действие, названное словами, от которых соответствующие глаголы образованы: воссоединиться, воссоздать и т.п.)уыцы бонæй фæстæмæ – начиная с этого (того) дня
фæстæмæ къæхтыл слæууын кæнын – восстановить
-
10 зӕрдӕ
გული◊ зӕрдӕмӕ исӕг შთაბეჭდილებიანი, გულთან მიმტანი (რაიმე ამბისა); გულშემატკივარი, თანამგრძნობი, გულმტკივნეული◊ зӕрдӕйы уидаг მოფერება ძვირფასი, საყვარელი; გულის ფესვი◊ зӕрдӕ ӕвӕрын დაიმედება, იმედის მიცემა, გულის გაკეთება◊ зӕрдӕ ӕхсайын მოუსვენრობა, შფოთვა, გულის წუხილი◊ зӕрдӕ бавӕрын (сӕвӕрын) დაპირება, შეპირება, გამხნევება, იმედის მიცემა, გაგულოვნება, გაბედვინება◊ зӕрдӕ бахъазын მოწონება◊ зӕрдӕ дарын ა) იმედოვნება, გაანგარიშება; ბ) იმედის მიცემა◊ зӕрдӕ ӕлхӕнын გულისმოგება, ლაქუცი, მლიქვნელობა◊ зӕрдӕ райын ა) გახარება; ბ) კეთილმიდრეკილება, სიმპათიის გრძნობა◊ зӕрдӕ фехсайын დაეჭვება, შეყოყმანება◊ зӕрдӕ хӕссын გულისრევაмӕ зӕрдӕ хӕццӕ кӕны, мӕ зӕрдӕ хӕссы გული მერევა◊ зӕрдӕмӕхӕссын გულთან ახლოს მიტანა◊ зӕрдӕмӕ цӕуын მოწონება◊ зӕрдӕтӕ ӕвӕрын, зӕрдӕ фидар кӕнын დაიმედება; გამხნევება; გულის გამაგრება◊ зӕрдыл дарын ხსოვნა◊ зӕрдыл ӕфтауын (ӕфтын), зӕрдыл лӕууын кӕнын გახსენება◊ зӕрдӕ фӕсайын იმედების გაცრუება◊ мӕ зӕрдӕйӕ ჩემი აზრითцы дӕ зӕрды ис? გადატ. გულში რა გიდევს? რა გინდა, რას აპირებ?◊ мӕ зӕрдӕ йӕ нӕ исы არ მომწონს (გული არ იღებს, არ იკარებს)◊ мӕ зӕрдӕ дзы фӕцъӕх თავი მომაბეზრა◊ йӕ зӕрдӕ мыл фӕхудт ჩემზე ნაწყენი დარჩა◊ зӕрдӕйы тӕгтӕ გულის ძარღვები◊ зӕрдӕ бахъарм уын გულის წასვლა◊ зӕрдӕ бауазал уын ცუდად გახდომა◊ зӕрд ӕ бамӕгуыр уын გულისგატეხის, მოწყენილობის, სევდის გრძნობა◊ дӕ зӕрдӕ дӕм куыд дзуры გული რას გეუბნება (რას გკარნახობს)◊ мӕ зӕрдӕ йӕм ӕхсайы გული მიწუხს; მის გამო ვშიშობ; მის გამო ვწუხვარзӕрдӕйы цавд გულისცემა, გულის ფრიალი, გულის ფანცქალიзӕрдӕйы ахаст, зӕрд ӕйы уаг გუნება, სულიერი განწყობილება◊ мӕ зӕрдӕ – дзы фӕтахт თავი მომაბეზრა, მომწყინდა, მომბეზრდა -
11 къах
(მრ. къӕхтӕ) ფეხი◊ къахыл слӕууын кӕнын ფეხზე დაყენება (რაიმე საქმეში ხელის მომართვა; ვინმეს გზაზე დაყენება)къахы айст სვლა, სიარული, ფეხის გადადგმა -
12 æнгом
1. прил.1) плотный, тесный2) дружный, сплочённый, спаянный2. нареч.советон адæмты æнгом бинонтæ – дружная семья советских народов
1) плотно; теснодуар æнгом сæхгæнын – плотно закрыть дверь
2) дружно, сплочённо -
13 с-
1) придаёт знач. сов. видаслæууын – встать
схизын – подняться (на что-л., куда-л.)
-
14 хæстæг
(мн. хæстæджытæ)1. прил.хæстæг цæуын (балæууын) – подойти, приблизиться
хæстæг æрвад – близкий родственник
2. нареч.хæстæг бакæнын – породниться, сделаться родственниками
близко, близ3. сущ.хъæумæ хæстæг – близ деревни
хæстæг бакæнын – породниться, пожениться
-
15 æвдисæн
1) показатель; свидетельствоæвдисæнтæ хæссын – приводить свидетельства
2) свидетель; очевидец -
16 сӕр
Iმრავალმნ.1) ანატ. თავიсӕрымагъз ანატ. თავის ტვინიсӕрыкӕхц (къуыдыр) ანატ. თავის ქალაсӕр ӕргуыбыр кӕнын ა) თავის დახრა; ბ) გადატ. სევდიანობა, დაღონება; დარდი, წუხილი2) სახურავი3) ხუფი, თავსახურავი4) მწვერვალი; წვერი, კენწეროбӕласы сӕр цъупп ხის წვერი, კრონა ხისა5) დასაწყისი6) საბაბი; მიზეზიIIზმნს. თანდ. მნიშვნელობით -ზე -
17 иуварс
2. в стороне; в сторонуиуварс лæууын – стоять в стороне
иуварс! – в сторону! посторонись!
-
18 къах
-
19 ныхæй-ныхмæ
1) друг против друга, лицом к лицуныхæй-ныхмæ суын – противостоять друг другу
ныхæй-ныхмæ æрлæууын – противостоять друг другу, противопоставить себя друг другу
ныхæй-ныхмæ лæууæг къуымтæ – мат. противоположные углы
-
20 сæр
I1) головасæры магъз – головной мозг
сæр дасын – брить голову
сæрыл слæууын – встать на голову
идиом. сæр сæрмæ хæссынидиом. сæр мæлæтмæ раттынидиом. сæрмæ хæссынидиом. сæрыл дзурын2) крышахæдзары сæр – крыша дома
3) крышкааджы сæр – крышка котелка
4) вершина; верхушкабæласы сæр – верхушка, крона дерева
5) началосæрæй бынмæ – от начала до конца
сæр æрæвæрын – положить начало; инициировать
6) повод; причинаIIв знач. послелога начырыны сæр – на сундуке
чырыны сæрмæ – над сундуком
хæдзары сæрыл – над домом
бæласы сæрыл – на дереве
бæласы сæрты – через дерево
- 1
- 2
См. также в других словарях:
КЪАХЫЛ СЛÆУУЫН КÆНЫН — тж. КЪАХЫЛ СЛÆУУЫН 1. Бирæ искæйты сæзмæлын кæнын, исты хъуыддаг сын аразын кæнын. Поднять на ноги. To alarm; to get up; to rouse. Йæ фæсонæрхæджы дæр не рцæудзæн комендантæн... æнæхъæн хъæуы йæ къæхтыл кæй слæууын кодта, уыцы тырыса йæ нывæрзæн… … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЗÆРДЫЛ ÆРЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæмæн исты зæронд хъуыддаг æрымысын, æрхъуыды кæнын, сног кæнын. Кæд уый искæмæ æгад хъуыддаджы хуызæн кæсы, уæд сын сæ зæрдыл æрлæууын кæндзыстæм, алы адæймагæн дæр йæ хъуыды загъта æви нæ, уый йæхи бар кæй у, уый. (СИ. 1990. 34.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЗОНГУЫТЫЛ ÆРЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæмæн йæ бон базонын кæнын, искæй басæттын. Поставить на колени. Мосо æлдар бартхъирæн кодта: – Багъæцут ныр, Цъолды сыстбæрзæй уæйгуытæ, æз уæ уæ зонгуытыл æрлæууын кæндзынæн. (Хъайтыхъты А. Джызæлы хъомгæсы катай.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
КЪÆСÆРЫЛ БАЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæмæ искæй æнæнхъæлæджы бакæнын. Исты æнæнхъæлæджы бахæссын, баласын. ...Абиан сæрибар цард кæй бауарзта... уымæ гæсгæ (сывæллæтты) сæ фыды къæсæрыл балæууын кодта. (СИ. 1987. 219.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ТУГ НЫЛЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæй тынг фæтæрсын кæнын. Остановить кровь в жилах; кровь застыла. Йæ цæрæнбон бирæ ацы гипнотизерæн, сæ туг сын ныллæууын кодта. (МД. 1984, 6.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХЪУЫДДАГ КЪАХЫЛ СЛÆУУЫН КÆНЫН — Исты срæвдз кæнын, сцырын кæнын, саразын … Фразеологический словарь иронского диалекта
КЪУЛМÆ СЛÆУУЫН КÆНЫН — 1. Искæй фехсын, басæттын. Приставить к стенке. 2. Искæй тыхсын кæнын … Фразеологический словарь иронского диалекта
КЪУЫМЫ СЛÆУУЫН КÆНЫН — Бафхæрын, тыхсын кæнын, уæззау уавæры æвæрын. Ставить в тупик … Фразеологический словарь иронского диалекта
УÆРДЖЫТЫЛ ÆРЛÆУУЫН КÆНЫН — Искæй хи дæлбар бакæнын, искæй басæттын. Ставить (поставить) на колени … Фразеологический словарь иронского диалекта
лæууын — ↓ алæууын, балæууын, æрлæууын, æрбалæууын, ралæууын, ныллæууын, слæууын, фæлæууын … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
алæууын — ↑ лæууын Хуымæтæг, аразгæ, æдзæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: алæууынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: алæууæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: алæууæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз алæууын … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
